هدف از این پایان نامه طبقه بندی کامل انواع مواد مخدر و روان گردان می باشد.

     هر ماده ای که پس از وارد شدن به ارگانیزم بتواند بر یک یا چند عملکرد آن اثر بگذارد ماده مخدر است. البته لغت مخدر بصورت اصطلاحی به کار رفته است و مواد مخدر الزاما تخدیر کننده نیست. در حال حاضر اصطلاح مواد روان گردان اصطلاح مناسبی برای جایگزین مواد مخدر است. پیچیدگی موضوع مصرف مواد غیر قانونی در اصطلاحات مربوط به آن بازتاب یافته است و به نظر می رسد که این اصطلاحات مرتبا با تشکیل شوراهای مختلف حرفه ای و دولتی تغییر می یابند. یکی از سوالات که مطرح می شود این است که چه نامی باید روی مواد تغییر دهنده مغز گذاشته شود. چاپ چهارم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM- IV) آن ها را مواد می نامد. در DSM- IV مفهوم مواد روان گردان شامل مواد شیمیایی موثر بر مغز نظیر حلال های آلی که ممکن است عمدا یا سهوا خورد شود، نیست. مواد قانونی را نمی توان از مواد غیر قانونی تفکیک کرد. بسیاری از مواد قانونی نظیر مرفین اغلب با روش های غیر قانونی تهیه شده و برای مقاصد تجویز نشده، مصرف می شوند. واژه مواد در مجموع، بر واژه دارو ترجیح دارد، چون دارو تلویحا به معنای ماده شیمایی مصنوعی است، در حالی که بسیاری از مواد با الگوهای سوء مصرف طبیعی ارتباط دارند یا برای مصرف انسان تولید نشده اند، مانند چسب هواپیما (کاپلان و سادوک، 1998، به نقل از ناصری،1389). 

تعريف كاملي براي مواد مخدر و روان گردان كه جامع و مانع باشد نمي توان يافت، زيرا اثر اين گونه مواد، حتي يك ماده بر روي افراد متفاوت در خيلي از موارد مختلف است. از مواد گوناگون برخي مخدر، بعضي محرك، تعدادي توهم زا و شماري اثرات گوناگون ديگري مانند ابعاد رخوت و كند كنندگي بر جسم و روان و يا هر دو دارد، حال آنكه مخدر بعضي مست كننده اعصاب است و فقط شامل يك دسته از مواد مي شود روان گردان ها كه در سال هاي اخير كار برد و سيع تري پيدا كرده اند، از نظر لغوي اعضاي فيزيولوژيكي را در بر نمي گيرد و از نظر تركيبات شيميايي نيز متنوع بوده و از منابع طبيعي و غير طبيعي مختلفي استخراج، استحصال و ساخته مي شوند. به هر حال مواد مورد بحث را به شيوه هاي متعددي مي توان طبقه بندي كرد. مثلاً اگر آن ها را به طبيعي، نيمه طبيعي، نيمه مصنوعي و مصنوعي گروه بندي كنيم، يا از نظر تاريخ كشت آشنايي بشر با آن ها و يا كشف و ساخت آن ها دسته بندي كنيم و يا در دو گروه، يعني گروه مواد مخدري كه مصرف پزشكي دارد يا مواد مخدري كه مصرف پزشكي ندارد، دسته بندي شوند، همه درست بوده، ولي در عين حال هيچ يك طبقه بندي يا تعريفي جامع و مانع نمي باشد (افشار، 1393). 

     اگر چه متخصصين، طبقه بندي هايي از جنبه هاي علمي و تجربي ارائه داده اند، ولي بهترين نوع گروه بندي طي سال هاي اخير، طبقه بندي مواد به كند كننده، تحريك كننده و توهم زا هاست كه تا اندازه زيادي در مجامع بين المللي پذيرفته شده است. در اين طبقه بندي با توجه به شباهت ساختماني مواد با انتقال دهنده هاي عصبي درون مغز سعي گرديد. تا هرماده در طبقه اي خاص جاي داده شود. انجمن روانپزشكي آمريكا (1994) فهرست موادي كه ممكن است مورد سوء مصرف قرار گيرد و يا مصرف پي در پي آن ها به اعتياد منجر شود را در 11 گروه معرفي نموده است: 1) الكل، 2) آمفتامين ها (گاهي تقويت كننده هاي دستگاه سمپاتيك نيز ذكر مي شود، 3) كافئين، 4) حشيش،  5) كوكائين، 6) توهم زا ها، 7) مواد استنشاقي، 8) نيكوتين، 9) مواد افيوني، 10) فن سيكليدين يا PCP، 11) تسكين دهنده ها، خواب آورها و ضد اضطراب ها (باوی،1388). 

فهرست مطالب

سوءمصرف مواد    1
تاريخچه سوءمصرف مواد در جهان و ايران    3
نشانه‌هاي سوءمصرف مواد    6
عوارض سوءمصرف مواد    6
DSM- IV    10
ICD-10    10
الکل    10
الکل    10
آمفتامین ها    10
محرک های دیگر، از جمله کافئین    10
کافیئین    10
مسکن یا خواب آورها    10
حشیش    10
کانابینوئید ها    10
کوکائین    10
کوکایین    10
توهم زاها    10
توهم زاها    10
مواد استنشاقی    10
حلال های فرار    10
نیکوتین    10
توتون    10
مواد افیونی    10
مواد افیونی    10
فن سیکلید ین    10
مصرف چند ماده    10
رخوت زاها، خواب آورها، اضطراب زداها    10
چند ماده    10
1-    الكل:    12
2-    باربيتورات ها و خواب آورها:    13
3-    مواد استنشاقي:    14
4-    مواد افيوني:    14
ج)  توهم زاها    16
پيـشگيـری از اعتيـاد    16
سطــوح پيـشگيـری    17
بیماری سوءمصرف مواد در ايــران    19
دیدگاه های گرایش به بیماری سوءمصرف مواد    21
عوامل زيستي درگیر در سبب شناسي اعتياد و سوء مصرف مواد
نظريات و تحقيقات مربوط به عوامل اجتماعي و فرهنگي 
ديدگاه هاي روان تحليل گري
ديدگاه رفتاري درمورد اعتياد و سوء مصرف مواد
ديدگاه و نظريات شناختي و شناختي ـ اجتماعي

بازنگری پژوهش ها    
منابع